‘Wát, heb je nog nooit Aspava gegeten?’ vraagt mijn vriendin Simla uit Ankara als we op zaterdagmiddag een weerziensdrankje doen. Nee, van Aspava had ik nog nooit gehoord. Maar het is een traditie in Ankara blijkbaar. Dus wij gaan naar een Aspava restaurant. De keuze valt op Yıldız, een restaurant in een rijtje van 3 soortgelijke. Het zit er al aardig vol als we arriveren. Gelukkig is de verlichting typisch Turks, lekker fel, dus we spotten snel een vrije tafel. In dit artikel vertel ik je alles over het fenomeen Aspava.
Wat is Aspava eigenlijk?
Ik dacht dat Aspava de naam van het gerecht was wat we gingen eten. Döner met allerlei extra’s. En verder nam ik Aspava maar voor kennisgeving aan. Tot ik een artikel over Ankara ging schrijven. Toen werd ik ineens nieuwsgierig naar de betekenis en achtergrond. Aspava is een acroniem, een afkorting die een uitspreekbaar woord oplevert. Aspava staat voor Allah Sağlık Para Afiyet Versin Amin. Vrij vertaald betekent het zoiets als: moge Allah je gezondheid, geld en eetlust geven, amen. Maar heel veel verder dan deze info kwam ik niet. Op internet was vrijwel niets in het Engels of Nederlands te vinden en de Turkse artikelen werden wel heel beroerd vertaald. Maar ik rust natuurlijk niet voor ik erachter ben hoe het zit, dus daarover zo meer.
Wat eet je in een Aspava restaurant?
Terug naar de zaterdagavond in Ankara, wat stond er op het menu? Het idee achter Aspava is dat je als gast niets tekort komt. Je bestelt een dönerschotel. En eigenlijk krijg je vervolgens alle bijgerechten gratis, ‘ikram’. Frietjes met tomatensaus, champignons uit de oven, çığ köfte, salade, cacık, een toetje en thee. çığ köfte zijn balletjes die vroeger van rauw vlees gemaakt werden, een soort steak tartare. Tegenwoordig zijn ze vanuit hygiëneoogpunt gemaakt van bulgur. Cacık is yoghurt met komkommer en knoflook. Voor een relatief klein bedrag staat je hele tafel vol met eten. Nou is eten sowieso voor ons als Europeanen niet duur in Turkije, maar als je dan ook nog het meeste voor niks krijgt… Het gebeurt ook in andere restaurants regelmatig dat je wat voorgerechtjes krijgt en daarvan zo vol zit dat je als hoofdmaaltijd aan een kop soep genoeg hebt.
Oei, we hebben geen ssk gedaan
Als je in een Aspava restaurant bestelt, vragen ze aan je of je (ssk) se-se-ka wilt. Naast alle extra’s die je bij je dönerschotel bestelt, horen er namelijk nog 3 dingen bij: soğan (uien), sos (saus) en kaşar, te vergelijken met jonge kaas bij ons. Ssk dus. Simla bekende mij toen ze me hielp met researchen dat ze geen ssk had gevraagd, omdat ze niet zo van die toevoegingen houdt. Meer van het pure gerecht. Maar ze droeg mij op om een volgende keer natuurlijk wel ssk-inclusief te bestellen zodat ik vooral de volledige Aspava-ervaring kan ondergaan.
De geschiedenis van Aspava
Het woord Aspava komt uit een roman uit 1950 van Ümit Deniz. De hoofdpersoon is een detective, Murat Davman. Als hij in het boek toostte met een drankje zei hij ’Allah, Saadet, Para, Aşk Versin, Amin’. Saadet is een oud Turks woord voor gezondheid. De betekenis veranderde later in ‘Allah, Sağlık, Para, Afiyet Versin Amin’. Worstelkampioen Mahmut Atalay opende het eerste Aspava restaurant in 1972. Jonge worstelaars uit Anatolië kwamen naar Ankara voor worstelwedstrijden. Ze hadden weinig geld en konden daarom soms dagenlang niets eten. Pas als ze weer een wedstrijd gewonnen hadden, konden ze hun maag weer vullen. Atalay besloot na zijn worstelcarrière een restaurant te openen waar het je aan niets ontbrak en gaf dat de naam Aspava. Andere worstelaars volgden zijn voorbeeld. In de logo’s van sommige restaurants zie je ook nog de afbeelding van de worstelaars terug, compleet met olympische vlag en ringen.
Restaurantbezoek in plaats van televisie
In de begindagen van de Aspava restaurants was er nog geen televisie, maar de worstelsport en haar beoefenaars waren erg populair in Turkije. Daarom gingen fans van de worstelaars hun sporthelden opzoeken in hun restaurants. Worstelfoto’s sieren ook nu nog de wand van menig Aspava restaurant. Later openden ook Aspava restaurants buiten Ankara hun deuren. Het artikel uit de Turkse krant Hürriyet dat ik gebruikte als informatiebron van dit artikel, vermeldde dat er in 2006 ongeveer 120 Aspava restaurants in Ankara waren en meer dan 300 in heel Turkije. Recentere informatie heb ik niet kunnen vinden. Maar dit is zeker: je eet er lekker, voordelig en komt er niets tekort. Kom je er nu eentje tegen, dan kijk je er vast met andere ogen naar. Ik kijk in elk geval al uit naar mijn volgende Aspava ervaring. Mét ssk!
—
Met speciale dank aan mijn collega Gül en vriendin Simla. Deze dames hielpen met vertalen van de Turkse informatie voor dit artikel. Zij waren mij dan weer dankbaar dat ik hen inzicht gaf in een stukje Turkse cultuur dat zij nog niet kenden. Aspava!
